Từ xa xưa, con người đã sử dụng các vật phẩm quý giá để làm thước đo giá trị và phương tiện trao đổi. Trong số đó, vàng luôn đóng vai trò quan trọng như tiền tệ trong suốt chiều dài lịch sử. Vậy, vì sao vàng được chọn làm tiền tệ? Hãy cùng tìm câu trả lời trong bài viết dưới đây.
1. Vì sao vàng được chọn làm tiền tệ?
Vàng từ lâu đã được lựa chọn làm tiền tệ vì sở hữu những đặc tính cần thiết của tiền tệ. Ưu điểm nổi bật của vàng là tính tinh khiết, không biến đổi theo thời gian, dễ nhận biết, và có giá trị nội tại ổn định. Vàng đã từ lâu được coi là thước đo giá trị và lưu trữ của cải. Để trở thành tiền tệ, vật phẩm phải dễ phân biệt, bền vững, ổn định về lượng sẵn có và giá trị không biến động. Vàng đáp ứng hoàn hảo các tiêu chí này và lượng vàng khai thác không tăng đột biến qua thời gian.
Vàng có khối lượng riêng lớn và không dễ bị pha trộn với kim loại rẻ hơn mà không bị phát hiện. Tiền giấy được phát hành để giảm rủi ro khi vận chuyển vàng và để nhà nước kiểm soát giao thương. Trong lịch sử, bạc thường là phương tiện lưu thông chủ yếu, còn vàng chủ yếu là vật lưu trữ giá trị cao. Vàng giữ vai trò này cho đến khi hệ thống Bretton Woods sụp đổ năm 1971 và hiện vẫn là đối tượng dự trữ quan trọng của các ngân hàng trung ương.
Đọc thêm: Lý giải tại sao người ta đầu tư vàng? Các cách đầu tư vàng phổ biến hiện nay
2. Tiền tệ là gì?
Tiền tệ là công cụ thanh toán phổ biến trên thị trường, được pháp luật và nhà nước quy định như một vật ngang giá chung. Nó được sử dụng để trao đổi, mua bán hàng hóa và dịch vụ. Nói đơn giản, tiền tệ là phương tiện thanh toán và lưu thông, đóng vai trò môi giới trong quá trình trao đổi hàng hóa, giúp nền kinh tế hoạt động hiệu quả. Tiền tệ xuất hiện cùng với sự phát triển của trao đổi hàng hóa và sản xuất kinh doanh, có lịch sử phát triển kéo dài 5.000 năm với nhiều hình thái khác nhau.
Hiện nay, tiền tệ bao gồm tiền giấy hoặc tiền kim loại do nhà nước phát hành và được chấp nhận trong thanh toán. Giá trị của tiền tệ được đảm bảo bởi các tài sản có giá trị như vàng, kim loại quý, ngoại tệ, trái phiếu. Giá trị của tiền không phải nằm ở bản thân nó, mà ở những gì mà nó có thể trao đổi, như loại và số lượng hàng hóa, dịch vụ có thể mua hoặc trao đổi bằng một đơn vị tiền tệ. Tiền tệ có nhiều chức năng quan trọng, bao gồm:
- Thước đo giá trị.
- Phương tiện trao đổi.
- Phương tiện thanh toán.
- Chức năng tiền tệ thế giới.
Đọc thêm:
Mối quan hệ giữa giá Dầu, Vàng và Đô la Mỹ: Giải mã tam giác bí ẩn!
3. Chế độ bản vị vàng
Bản vị vàng là hệ thống tiền tệ hoạt động dựa trên nguyên tắc liên kết giá trị tiền tệ với giá trị vàng. Trong hệ thống này, mỗi quốc gia sẽ quy định giá cố định cho vàng và cam kết mua bán vàng theo mức giá đó.
Bản vị vàng đã được áp dụng rộng rãi trong lịch sử, từ thế kỷ 19 đến đầu thế kỷ 20. Tuy nhiên, sau Đại suy thoái những năm 1930, hầu hết các quốc gia đã bỏ qua bản vị vàng và chuyển sang hệ thống tiền tệ fiat.
Hiện nay, không quốc gia nào còn áp dụng đầy đủ bản vị vàng. Tuy nhiên, một số quốc gia vẫn giữ vàng dự trữ và coi đây là công cụ quan trọng để bảo vệ giá trị tiền tệ.
4. Những đặc tính của vàng đáp ứng được vai trò tiền tệ
Vàng là kim loại đặc biệt trong bảng tuần hoàn hóa học và đã xuất hiện từ rất sớm. Những đặc tính nổi bật của vàng giúp nó phù hợp với vai trò tiền tệ trong lịch sử:
- Đặc tính lý hóa ổn định: Vàng đáp ứng mọi yêu cầu và tiêu chuẩn để làm tiền tệ. Khác với nhiều nguyên tố hóa học khác, vàng ổn định, không có thành phần phóng xạ, không độc hại, không bị cháy và không tan trong nước hay không khí.
- Tính đồng nhất cao: Vàng có độ tinh khiết cao và không bị ảnh hưởng bởi các yếu tố hóa học, oxy hóa, nhiệt độ hay độ ẩm. Tính trơ với nhiều chất hóa học và không biến đổi theo thời gian làm cho vàng dễ đo lường và lưu trữ.
- Dễ nhận biết: Vàng có màu sắc đặc trưng, độ dẻo, khối lượng riêng cao và âm thanh đặc biệt khi va chạm, khiến nó khó bị làm giả. Khối lượng riêng của vàng là 19,3 g/cm³, do đó, nếu bị pha tạp chất, rất dễ nhận diện.
- Dễ phân chia nhưng không mất giá trị: Vàng có độ dẻo cao, có thể dát mỏng, đúc thành tiền xu, thỏi, nhẫn… mà không làm mất giá trị vốn có, thích hợp cho các mục đích trang sức và tích trữ.
- Dễ cất giữ và vận chuyển: Vàng có thể được cất giữ mãi mãi và vận chuyển dễ dàng. Với khối lượng nhỏ nhưng giá trị lớn, vàng rất thuận tiện cho việc trao đổi hàng hóa lớn, tiết kiệm công sức và thời gian.
5. Vàng có ưu điểm gì so với tiền giấy?
Hiện nay, mặc dù tiền giấy đã trở thành phương tiện thanh toán chính trong hầu hết các nền kinh tế trên thế giới, vàng vẫn có những ưu điểm vượt trội:
- Khó bị làm giả: Cấu trúc phân tử đặc trưng của vàng khiến việc phát hiện vàng giả trở nên dễ dàng hơn.
- Giá trị ổn định: Giá trị của tiền giấy có thể bị ảnh hưởng bởi tình hình kinh tế và chính trị của một quốc gia cụ thể, trong khi giá trị của vàng thì không.
Mặc dù tính độc lập và sự ổn định của vàng có thể làm cho vai trò tiền tệ của nó trở nên vững chắc, nhưng cũng chính điều này lại khiến vàng mất đi vai trò tiền tệ trong thời hiện đại.
Đọc thêm: Dự trữ vàng của Việt Nam năm 2024 là bao nhiêu? Top 10 quốc gia dự trữ vàng nhiều nhất thế giới
6. Lý do vàng không giữ được vai trò tiền tệ hiện nay
Vàng từng thống trị thị trường với vai trò vật ngang giá chung duy nhất cho trao đổi hàng hóa. Tuy nhiên, ngày nay, nó không còn phù hợp với vai trò tiền tệ mà trở thành một hàng hóa đặc biệt bởi những lý do sau:
- Giá trị tăng cao: Giá trị vàng tăng vượt trội so với các mặt hàng khác do nguồn cung khai thác và sản xuất không đáp ứng đủ nhu cầu thị trường và các ngành sản xuất. Điều này khiến vàng trở nên quá đắt đỏ cho các giao dịch mua sắm thông thường.
- Khó khăn vận chuyển: Việc vận chuyển lượng vàng lớn để thanh toán cho các giao dịch quốc tế tiềm ẩn nhiều nguy cơ cướp bóc và mất an toàn.
- Nguồn cung hạn chế: Trữ lượng vàng trên Trái Đất chỉ có 190.000 tấn, không đủ đáp ứng nhu cầu mua sắm và trao đổi ngày càng tăng của thị trường kinh tế chung toàn cầu.
- Nhu cầu trang sức: Nhu cầu sử dụng vàng trong ngành công nghiệp trang sức cũng rất lớn. Việc sử dụng vàng cho mục đích trao đổi sẽ làm giảm nguồn cung cho lĩnh vực này, dẫn đến lãng phí tài nguyên.
Kết luận
Như vậy, vàng được chọn làm tiền tệ bởi những đặc tính nổi bật như: tính ổn định, dễ phân chia, khó làm giả,… Tuy nhiên, ngày nay vàng không còn được sử dụng như tiền tệ chính do những hạn chế như giá trị cao, khó vận chuyển, nguồn cung hạn chế và nhu cầu sử dụng trong ngành trang sức cao.
